Chełmżyńska Fotografia

Chełmżyńska Fotografia

Początki chełmżyńskiej fotografii

W Chełmży rozpoczęcie działalności fotograficznej datujemy na przełom XIX i XX wieku. Do 1920 r. działały trzy zakłady fotograficzne, w których zdjęcia wykonywało dziewięciu fotografów. Ze względu na bardzo duże braki w informacjach archiwalnych datowanie działalności niektórych fotografów jest tylko przypuszczalne. Pod koniec XIX wieku i na początku XX w. fotografia na świecie i ziemiach polskich była w trakcie intensywnego rozwoju. Również w Chełmży powstały pierwsze zakłady fotograficzne. Jednym z pierwszych fotografów posiadających własne atelier był Oscar Scheider. Przybył on z Torunia, gdzie pod koniec XIX w. prowadził zakład przy ul Mostowej 38. Jeszcze pod koniec XIX w. Oscar Scheider przeniósł się do Chełmży lub otworzył drugi zakład. Początkowo jego atelier mieściło się przy ówczesnej ulicy Toruńskiej 14 obecnie ul. Sikorskiego 14. Po wybudowaniu kamienicy na rogu ulic Paderewskiego i Sikorskiego przeniósł swój zakład. Wówczas ulica przy, której mieściło się atelier Scheidera nosiła nazwę ul. Zimmerstrasse 28. Tam na ostatnim piętrze w przeszklonym pomieszczeniu mieściła się pracownia ze studiem fotograficznym istniejącym jeszcze po II wojnie światowej.

Oscar Scheider korzystając z naturalnego oświetlenia wykonywał zdjęcia portretowe oraz gabinetowe. Zachowane zdjęcia jego autorstwa pozwalają przypuszczać, że nie wykonywał tak zwanych wyjściowych. Było to spowodowane prawdopodobnie ograniczeniami technicznymi. Jak głosi reklama na jego fotografiach wizytówkowych wykonywał zdjęcia grupowe (były one specjalnością zakładu) oraz powiększenia z każdego obrazu do wielkości naturalnej. W zakładzie przechowywano także klisze. Po śmierci Oscara Scheidera zakład prowadziła jego żona sygnując fotografie jaki Oscar Scheider – wdowa. Z okresu działalności zakładu przy ul. Zimmerstrasse 28 (od końca XIX w. do ok. 1907 r.) pochodzi wiele niesamowitych zdjęć osób dorosłych i dzieci oraz fotografii grupowych. Zdjęcia te charakteryzują się niewątpliwie bardzo dokładną znajomością różnych technik wykonywania zdjęć dostępnych i powszechnie stosowanych w ówczesnych czasach.

Mniej więcej z tego samego okresu pochodzą fotografie wykonane przez Oscara Heiniga, który prowadził ten sam zakład przy ul. Zimmerstrasse 28. Jego działalność notowana jest także w Świeciu przy ul. Dworcowej. Na jego zdjęciach widzimy jeden z rodzajów specjalnego tła często stosowanego jeszcze w fotografii międzywojennej i później. Na rewersie zdjęć Oscara Heiniga widnieje reklama specjalnej usługi popularnej w tych czasach, a mianowicie powiększania fotografii do znacznych rozmiarów. Heinig był także malarzem akademickim.

Tym samym tłem posługiwał się poprzednik Oscara Heiniga, który także prowadził zakład fotograficzny przy ul. Zimmerstrasse 28 R. Jankowsky. Tego fotografa charakteryzują zdjęcia portretowe i grupowe przedstawiające z niezwykłą starannością panującą wówczas modę zwłaszcza wśród kobiet.

Zdjęcia o podobnym charakterze, ale z wykorzystaniem już innego tła wykonywał Max Simon jego działalność w Chełmży przypada na lata ok. 1910 – 1914. Jego atelier znajdowało się także przy wyżej wymienionej już ulicy. Max Simon w okresie międzywojennym prowadził zakład fotograficzny w Krośnie nad Odrą. Z krośnieńskiego atelier pochodzą liczne zdjęcia portretowe oraz grupowe. Fotograf zajmował się jak głosi jego reklama z 1926 r. produkcją nowoczesnych portretów i powiększeń do wielkości naturalnej czyli wielkości człowieka. Jednak specjalnością Simona były zdjęcia dzieci, grupowe i fotografia ślubna. Max Simon fotografował także w plenerze. Zdjęcia takie się zachowały na pocztówkach z Krosna. Zakład Simona w Krośnie nad Odrą mieścił się przy ówczesnej ulicy Kamiennej 229 naprzeciwko Strzeleckiego obecnie fabryka „Kromet”. Max Simon jak podają źródła był mistrzem fotografii. Po II wojnie światowej mieszkał w Dolnych Łużycach, nie jest to pewne, ale przypuszczalnie miał korzenie żydowskie. Zmarł 13 października 1949 r.

Na okres międzywojenny przypada działalność czterech fotografów, z których trzech prowadziło zakład przy ul. Zimmerstrasse 28. Byli to Richard Letzner, Paweł Pietruszka i Stanisław Drążkowski, natomiast Telesfor Kaczmarek samodzielnie prowadził zakład przy ul. Rynek Garncarski. Richard Letzner podobnie jak większość fotografów wykonywał zdjęcia portretowe, ślubne, ale także wyjściowe. Do najbardziej znanych zdjęć R. Letznera należą fotografie zrobione w 1920 r. wkraczającym żołnierzom wojska polskiego na czele z kapelanem Józefem Wryczą. Niektóre ze zdjęć Richarda Letznera datowane są na rok 1908 bądź 1910. To może sugerować działalność fotografa również w tym okresie.

Po R. Letznerze zakład wraz z mieszkaniem zajął fotograf Paweł Pietruszka, który reklamował go jako zakład nowoczesnych zdjęć fotograficznych. P. Pietruszka prowadził zakład od ok. 1920 r. do 1925 r. Jego specjalnością były zdjęcia grupowe i portretowe. Po Pawle Pietruszce atelier wraz z pracownią przejął Stanisław Drążkowski, który prowadził ten zakład w latach 1925 – 1945. Fotograf przeniósł się do zakładu przy ul. Paderewskiego z atelier przy ul Szewskiej 48, które kupił w 1923 r. Co ciekawe to atelier było urządzone na podwórzu. Stanisław Drążkowski podobnie jak poprzedni właściciel tego atelier Adolf Herzog na podwórze znosił krzesła, swoje meble, kwiaty, czekał na odpowiednie światło i robił zdjęcie. To było dość trudne ze względu na warunki techniczne i czasami kapryśne oświetlenie naturalne. Wówczas „wyprawa” do fotografa trwała o wiele dłużej niż dzisiaj, a na wywołanie zdjęcia czekało się nawet kilka dni. Tak jak wspomniano przy ul. Szewskiej 48 funkcjonowało studio fotograficzne Adolfa Herzoga. Jego działalność przypada na okres jeszcze przed I wojną światową. Zajmował się on fotografią grupową, portretową oraz wyjściową. Jego atelier jak było wspomniane usytuowane zostało na podwórzu. Takie rozmieszczenie choć dzisiaj może dziwić wówczas było dość popularne. Nie było bowiem prądu, a fotograf potrzebował do wykonania dobrego zdjęcia odpowiedniego światła. Jak wiadomo naturalne oświetlenie było dość powszechnie stosowane w zakładach fotograficznych. Atelier budowano na ostatnich piętrach kamienic lub urządzano na świeżym powietrzu. Adolf Herzog specjalizował się podobnie jak jego koledzy w zdjęciach portretowych i grupowych.

Trzeba zaznaczyć, że w czasach jeszcze przed I wojna światową, a nawet i nieco później wizyta u fotografa była czymś szczególnym. Fotografowano się raczej z ważnych okazji np. ślubu, dalekiego wyjazdu, przyjęcia do I Komunii Świętej czy z racji sędziwego wieku. Panie natomiast prezentowały swoje piękne suknie, a panowie mundury wojskowe lub uniformy do jazdy motocyklem.