Stanisław Drążkowski
Stanisław Drążkowski (1885–1945) – fotograf, działacz społeczny, członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Stanisław Drążkowski urodził się 14 października 1885 r. w Leszczu (powiat toruński). Po skończeniu szkoły podstawowej rozpoczął poszukiwanie pracy. W tym celu wyjechał do rodziny mieszkającej w Kolonii, gdzie jego wuj Szczepan Pierzchalski miał zakład fotograficzny. Najpierw wuj załatwił Stanisławowi Drążkowskiemu pracę w kopalni, ale szybko okazało się, że to zajęcie nie jest dla niego. Rozpoczął więc naukę w zawodzie fotografa, która trwała kilka lat. Po ukończeniu nauki fotografowania u wuja zdał egzamin czeladniczy, a potem mistrzowski.
Szczepan Pierzchalski (a także później Stanisław Drążkowski) należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, co wiązało się z różnymi wyjazdami, także zagranicznymi, podczas których był zastępowany w zakładzie przez Stanisława Drążkowskiego. Często to właśnie Drążkowskiemu Pierzchalski zlecał robienie zdjęć „Sokołom”. Takie fotografie Drążkowski robił m.in. w Holandii i Belgii.
Po wyuczeniu się zawodu fotografa i zdobyciu odpowiedniego doświadczenia przy wuju w Kolonii Stanisław Drążkowski przyjechał do Chełmży, co miało też związek z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Stamtąd przywiózł aparaty fotograficzne i część sprzętu potrzebnego do wyposażenia ciemni. Jego pierwszy zakład fotograficzny mieścił się przy ul. Szewskiej 23. Tam atelier było usytuowane na podwórzu, zachowało przy tym naturalne oświetlenie. Stanisław Drążkowski kupił zakład w 1923 r. Po dwóch latach przeniósł pracownię do atelier przy ul. Paderewskiego 28 (dzisiejsza ul. Paderewskiego 1). Otworzył zakład fotograficzny, który znajdował się na ostatnim piętrze kamienicy i miał oszklone dach i ścianę. To stosowane wówczas rozwiązanie miało zapewnić lepsze zdjęcia poprzez optymalnie naturalne oświetlenie. Zakład początkowo nie miał instalacji elektrycznej, więc oszklone atelier zapewniało też dłuższą pracę przy dziennym świetle. Po doprowadzeniu prądu ścianę i dach rozebrano. Zakład Drążkowski nabył prawdopodobnie od poprzedniego fotografa. Początkowo Stanisław Drążkowski, nie mając odpowiedniego lokum, mieszkał we własnym atelier. Z chwilą, kiedy zwolniło się mieszkanie piętro niżej, pojawiła się szansa na zajęcie tego lokalu i tak też się stało. W 1925 r. Drążkowski ożenił się z Józefą Działdowską, urodzoną w Kończewicach.
W 1926 r. urodziła się im córka Adela, a w 1932 r. – syn Hubert. Z dwojga dzieci tylko Adela poszła w ślady ojca i prowadziła zakład pod tym samym adresem aż do emerytury. Stanisław Drążkowski nie przerwał swojej działalności także podczas okupacji hitlerowskiej. Robił zdjęcia pod nadzorem niemieckiego oficera, który pilnował fotografa bardzo sumiennie. Wykonywał wówczas przede wszystkim zdjęcia portretowe potrzebne do różnego rodzaju niemieckich dokumentów. Z relacji Adeli Drążkowskiej wiemy, że w czasie okupacji miało miejsce niecodzienne zdarzenie: pewnego razu do zakładu przy ówczesnej Zimmerstrasse 1 wszedł niemiecki żołnierz chcący zrobić sobie zdjęcie. Zobaczył, że syn Stanisława Drążkowskiego Hubert gra na harmonijce. Zabrał chłopcu instrument, usiadł na krześle do zdjęcia i zaczął grać… Mazurka Dąbrowskiego. To nieprawdopodobne wydarzenie utkwiło w pamięci Adeli Drążkowskiej na zawsze.
Rozkwit działalności fotograficznej Stanisława Drążkowskiego przypada jednak na okres międzywojenny. Fotografował nie tylko w atelier, ale także robił zdjęcia nazywane w tamtym okresie wyjściówkami. Do najcenniejszych należą fotografie miasta oraz jego mieszkańców, a także będący w zbiorach Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Prejsa album pt. Straż Pożarna w Chełmży – 1933. Niesamowity album zawiera ponad 50 fotografii ukazujących działalność Miejskiej Ochotniczej Straży Pożarnej w Chełmży i wydarzenia z nią związane. Jego fotografie są nieocenionym źródłem informacji o latach międzywojennych.
Oprócz tworzenia albumów Stanisława Drążkowskiego angażowano do fotografowania posiedzeń rady miejskiej oraz rodzin radnych, burmistrzów i innych znanych w Chełmży osobistości. W zbiorach chełmżyńskiej biblioteki znajdują się także fotografie towarzystw rzemieślniczych, stowarzyszeń kulturalnych czy sportowych. Zdjęcia Stanisława Drążkowskiego publikowano również na łamach „Wiadomości Kościelnych”, „Słowa Pomorskiego” i wielu innych gazet.
Niewątpliwie Stanisław Drążkowski jest jednym z niewielu chełmżyńskich fotografów, który zostawił tak bogaty dorobek w postaci unikatowych zdjęć. Fotografie zamieszczone w wydanym w 1928 r. przez chełmżyńskiego proboszcza ks. Józefa Szydzika Posłańcu bł. Juty są autorstwa Stanisława Drążkowskiego.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. Stanisława Drążkowskiego aresztowano i wywieziono w głąb ZSRR. Fotograf zmarł podczas transportu 24 marca 1945 r. Miejsce jego pochówku jest nieznane.
Po ojcu zakład fotograficzny przejęła jego córka Adela, niemająca jeszcze stosownych uprawnień. Jednak szybko udało jej się zdać potrzebne egzaminy, w tym również mistrzowski z wynikiem bardzo dobrym. Adela Drążkowska pasję do fotografowania odkryła w sobie już o wiele wcześniej, w atelier ojca, gdy pomagała mu przy układaniu sukni dawnych dam pozujących do zdjęć i asystowała przy wykonywaniu fotografii. Po II wojnie światowej w Chełmży do fotografa ustawiały się kolejki, by zrobić sobie zdjęcie, klienci czekali nierzadko na schodach prowadzących do zakładu.
Adeli Drążkowskiej „towarzyszyli” – podobnie jak żołnierze niemieccy jej ojcu w czasie okupacji hitlerowskiej – milicjanci, którzy nadzorowali robienie zdjęć. Nakazano jej także wykonywanie codziennie 150 fotografii, co przy ówczesnych warunkach i technice było rzeczą niezwykle trudną. Wywoływanie zdjęć często trwało całą noc. Adela Drążkowska ukończyła toruńską szkołę optyków i fotografików, zdobyła uprawnienia mistrzowskie, była również zrzeszona w Związku Fotografów oraz Izbie Rzemieślniczej. Zdjęcia wykonywała do czasu przejścia na emeryturę. Potem pomagała jeszcze w zakładzie fotograficznym państwa Jędrzejewskich przy ul. Sikorskiego.